رشد عاطفی- هیجانی در کودکان ۴ تا ۶ ساله یکی از جنبههای مهم تکامل در این دوره است. در این سنین کودکان با چالشهای جدیدی روبرو میشوند که بر نحوه ابراز احساسات، مدیریت هیجانات و تعاملات اجتماعی آنها تأثیر میگذارد. تغییرات عمدهای که در رشد عاطفی رخ میدهد شامل موارد مختلفی است؛ مثلاً کودکان احساسات مختلف را تشخیص میدهند و نامگذاری میکنند. آنها میتوانند احساساتی مانند شادی، غم، خشم و ترس را تشخیص دهند و در مورد آن صحبت کنند. همچنین میتوانند احساسات خود را از طریق کلمات، بازیها، نقاشی و حتی داستان سرایی بیان کنند. در این سن رشد همدلی در کودک اتفاق میافتد. کودک شروع به درک احساسات و نیازهای دیگران میکند. این توانایی به وی کمک میکند تا به تدریج همدلی بیشتری نسبت به دیگران نشان دهد و در موقعیتهای اجتماعی حساستر و مهربانتر باشد. همچنین ممکن است سعی کند به دوستان یا اعضای خانواده کمک کند یا به آننها در موارد خاص دلداری دهد. در سنین ۴ تا ۶ سال کودکان به تدریج توانایی بیشتری در کنترل هیجانات خود پیدا میکنند. آنها ممکن است در مواجهه با ناکامی یا خشم به جای نشان دادن واکنش شدید بیشتر تحمل کنند و راه حلهایی برای حل مشکل خود پیدا کنند. کودکان در این سن به تدریج میآموزند که چگونه برای رسیدن به خواستههایشان صبر کنند. در این سن کودکان با یادگیری مهارتهای جدید مثل مهارتهای حرکتی، گفتاری و اجتماعی احساس خود کارآمدی بیشتری میکنند و بیشتر تمایل به انجام کارها به تنهایی دارند.
در این دوره کودکان درک بهتری از قواعد و ارزشهای اجتماعی پیدا میکنند. آنها یاد میگیرند که رفتارهایشان پیامدهایی دارد و باید به قوانینی که توسط والدین، مربیان یا جامعه وضع شده احترام بگذارند. کودکان شروع به تجربه احساساتی مانند گناه و پشیمانی در پی رفتارهای نادرست خود میکنند. این احساسات بخشی از رشد عاطفی آنها است که به ایجاد وجدان و پایبندی به اصول اخلاقی کمک میکند. در این سن روابط با همسالان و دوستیها اهمیت بیشتری پیدا میکند و کودکان شروع به ایجاد روابط دوستانه پایدارتر و عمیقتری میکنند. کم کم مهارتهای حل تعارض را میآموزند و برای حل مشکل خود به تنهایی و بدون کمک بزرگترها عمل میکنند.
توصیههایی برای والدین و مربیان :
والدین باید محیطی امن و محبت آمیز برای کودکان فراهم آورند تا بتوانند احساسات خود را آزادانه ابراز کنند و در شرایط اضطراری به والدین خود کمک کنند و بهتر با این احساسات کنار بیایند و مهارتهای تنظیم هیجان را در خود رشد دهند.
والدین و مربیان با نشان دادن رفتارهای مناسب عاطفی مثل آرامش در مواجهه با استرس و ابراز محبت به کودکان نشان میدهند که چگونه احساسات خود را مدیریت کنند. والدین و مربیان باید فضایی امن ایجاد کنند تا کودکان تشویق شوند که احساسات خود را به صورت کلامی بیان کنند. گوش دادن به کودک و پاسخگویی به نیازهای عاطفی وی مثل نیاز به توجه، محبت و حمایت سبب تقویت اعتماد به نفس و رشد احساس ارزشمندی در کودک میشود.
نشان دادن الگوی درست و یاد دادن راههای مناسب برای حل مشکلات و اختلافات به کودک کمک میکند تا مهارتهای حل تعارض را یاد بگیرد و روابط مثبتتری را با دیگران برقرار کند.
با انجام این اقدامات والدین و مربیان میتوانند به بهبود سلامت عاطفی-هیجانی کودکان کمک کنند و آنها را برای مواجهه با چالشهای آینده آماده کنند.