فیلم‌هایی برای کودکان انتخاب کنید که چالش خلاقانه دارند

فیلم‌های آموزشی و تربیتی می‌توانند به کودکان پیش‌دبستانی کمک کنند تا مفاهیم جدید را به‌خوبی درک کنند و مربیان می‌توانند از این نوع فیلم‌ها در زمان‌های خاص مانند فعالیت‌های گروهی، معرفی موضوعات جدید یا حتی برای آرام‌سازی و استراحت کودکان استفاده کنند.

دکتر اصغر شمسی‌پور، روانشناس، مشاور و روان درمانگر  در باره تأثیرگذار بودن این نوع فیلم‌ها با بیان این نکته افزود: “این فیلم‌ها می‌توانند در موضوعات مختلفی مانند آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش‌های اولیه علوم پایه، هنر و آماده شدن برای ورود به مدرسه استفاده شوند.”

وی درباره نقش این نوع فیلم‌ها در زمینه تقویت مهارت‌های شناختی مانند توجه، حافظه، حل مسئله و تفکر انتقادی نیز گفت: “فیلم‌های آموزشی می‌توانند توجه کودکان را جلب کنند و از طریق داستان‌گویی، بازی‌های تعاملی و معماها، حافظه و مهارت‌های حل مسئله را تقویت کنند. این نوع تقویت می‌تواند با فعال کردن تفکر انتقادی از طریق پرسش و پاسخ‌ها یا بحث‌های گروهی پس از تماشای فیلم صورت گیرد.”

شمسی‌پور همچنین در زمینه ارائه ایده‌های جدید و خلاقانه به کمک نمایش این فیلم‌ها برای کودکان نیز یاداور شد: “مربیان می‌توانند فیلم‌هایی را انتخاب کنند که داستان‌ها و شخصیت‌های خلاقانه‌ای دارند و به کودکان ایده‌های جدید را ارائه می‌دهند. مربی می‌تواند به دنبال محتوای فیلم‌هایی برای نمایش بگردد که چالش‌های خلاقانه را ارائه می‌دهد و سپس از کودکان بخواهد تا نظرات خود را درباره آن چه دیده‌اند بیان کنند و یا فعالیت‌های خلاقانه‌ای مرتبط با آن را ایجاد کنند.”

وی همچنین در خصوص تأثیر دیدن فیلم‌های تربیتی بر روی تقویت مهارت‌های زبانی از جمله درک مطلب، بیان افکار و احساسات و مهارت‌های گفتگو نیز تأکید کرد: “مشاهده فیلم‌های آموزشی می‌تواند به تقویت مهارت‌های زبانی کودکان با شنیدن و دیدن گفت‌وگوها، داستان‌ها و زبان‌های مختلف کمک کند. مربیان می‌توانند پس از نمایش فیلم، بحث‌های گروهی، بازی‌های نقش‌آفرینی یا فعالیت‌های نوشتاری در قالب نقاشی به منظور درک میزان برداشت و مشاهدات بین نوآموزان را فراهم کنند تا از این مسیر به نوع و مقدار دریافت آنان پی ببرند.”

او در پایان به مدت زمان ایده‌آل پخش فیلم‌های آموزشی برای کودکان پیش‌دبستانی اشاره کرد و گفت: “معمولاً بین 5 تا 15 دقیقه برای این کار کافی است. این زمان بستگی به موضوع فیلم و توجه کودکان دارد. برای حفظ حوصله و توجه آن‌ها، فیلم‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که محتوای جذاب و تعاملی داشته باشند و پس از آن مربی می‌تواند با فعالیت‌های مکمل، توجه کودکان را بیشتر جلب کند. مربیان با رعایت این نکات، می‌توانند از فیلم‌های آموزشی به‌خوبی بهره ببرند و تأثیر مثبتی بر روی رشد و یادگیری کودکان داشته باشند.”

بازی، تمرین زندگی در دنیای آینده است

یک مربی خوب باید به این باور برسد که بچه‌ها به وسیله بازی، زندگی در دنیای آینده را تمرین می‌کنند و از طریق بازی است که می‌توان مفاهیم مختلف را به صورت غیر مستقیم به آنها یاد داد و به درون پاک و در عین حال پیچیده کودکان راه یافت و آنها را بهتر شناخت و به مشکلاتشان پی برد.

لیلا جمالی نوش‌آباد مسئول مقطع ابتدایی مجتمع آموزشی حضرت جوادالائمه (ع) شهر یزد که همراه با جمعی از مربیان پيش دبستان این مجموعه در کارگاه توانمندسازی با محور بازی و نقش آن در تربیت و یادگیری نوآموزان در تهران شرکت کرده بود طی گفتگویی با پایگاه رسانه‌ای مرکز جامع تخصصی تربیت و یادگیری کودک با بیان این مطلب گفت: ” یک مربی خوب، بازی را یکی از بهترین ابزارها برای تقویت دقت و تمرکز، درگیر کردن حواس و افزایش خلاقیت بچه‌ها می‌داند و مهم‌تر از همه‌ این‌ها توجه‌اش به  پویایی، نشاط و حال خوبی باشد که بازی آن هم از نوع “بازی سرخوشانه” به کودکان هدیه داده می‌شود.”

وی که از سال‌ها تجربه آموزش و مدیریت در پایه‌های مختلف ابتدایی برخوردار است در ادامه افزود: “با توجه به تغییرات سریع و گسترده‌ای که فناوری در زندگی کودکان ایجاد کرده است، مربیان امروز با چالش‌های زیادی روبرو هستند و برای موفقیت در این عرصه باید تسلط کافی بر فناوری داشته و نیز از عنصر خلاقیت و نوآوری بهره‌مند باشند. توانایی طراحی فعالیت‌های آموزشی متنوع و جذاب و تلفیقی را داشته باشند و مهمتر از آن، مهارت ارتباط قوی را بدانند.

یک مربی همیشه در حال یادگیری، مطالعه و تحقیق و به روز شدن است و برای تربیت و یادگیری، از ابزارهای مختلف استفاده می‌کند. همچنین او به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان توجه دارد و با فراهم کردن فرصت‌های یادگیری، نوآموزان را به سوی هدف مورد نظر هدایت می‌کند. به بیان دیگر مانند راهبر آموزشی در کنار کودکان می‌ایستد و  نه آنکه خود را درمقابل آنها قرار بدهد.”

جمالی که کارشناسی ارشد مدیریت و روانشناسی دارد و در کارگاه “اهمیت بازی در یادگیری” با تدریس و اجرای دکتر مرجان قیدر حضور داشت در خصوص آثار و دستاوردهای شرکت در چنین کارگاه‌هایی برای مربیان گفت:”به نظر من انسان در هر جا و در هر لحظه از زندگی خود، می‌تواند چیزهای جدیدی یاد بگیرد. هر زمانی که فکر کنیم دیگر انسان کاملی هستیم، آن زمان، نقطه سقوط ماست. شرکت کردن در کارگاه‌های مختلف، دید ما را وسیع‌تر می‌کند و باعث درگیر شدن ذهن و بروز خلاقیت و نوآوری در وجود ما می‌شود که خروجی آن، ظهور طرح‌های جدید و انجام فعالیت‌های نوآورانه است. اعتقاد من این است که حتی اگر در یک کارگاه خاص، چند بار هم شرکت کنیم، باز هم چیز جدیدی را از آن کارگاه به دست می‌آوریم.”

در زمان حضورم در این کارگاه با خود گفتم: “کارگاهی که برای ما بزرگسالان، سراسر شور و شوق و هیجان و بازی بود قطعاً برای بچه‌ها، هزاران بار هیجان انگیزتر و لذت بخش‌تر است، چرا که وجود بچه‌ها با بازی گره خورده است.”

او در پاسخ به این پرسش که قبل از شرکت در این کارگاه ۸ ساعته چه سوالاتی در ذهن داشتید گفت: “هر موقع کارگاهی برگزار می‌شود اولین سوالی که برای من پیش می‌آید این است که : خدا کند در طول این کارگاه به دستاوردهایی برسیم که بتوانیم از آن ایده‌های نو بگیریم. البته هرچه کارگاه از مطالب تئوری فاصله بگیرد و عملی‌تر و ملموس‌تر باشد و فعالیت‌هایش مشارکتی و گروهی اجرا شود، بیشتر به جان و دل می‌نشیند و این، نهایت یادگیری لذت بخش است. (که بحمدالله این کارگاه نمونه بارز آن بود)

دومین سؤالم این بود که مطالب مطرح شده و فعالیت‌هایی که قرار است در این کارگاه انجام شود، مطالب چالشی، جدید و به روز باشد. مطالبی که تا الان با آن روبرو نشده‌ام، تا با ایده گرفتن و بومی کردن آنها با توجه به زیرساخت‌های محل کار خودم بتوانم فعالیت‌های پرمعنا، عمیق و لذت بخش‌تری را برای بچه‌ها رقم بزنم.”

این مدیر بخش کودکان مجتمع آموزشی جوادالائمه که خود هم‌پای مربیان در فعالیت‌ها شرکت داشت درباره جذاب‌ترین بخش این کارگاه تئوری و عملی نیز افزود: “جذاب‌ترین بخش این کارگاه از دیدگاه من این بود که می‌توان از وسایل ساده، ارزان و قابل دسترس، بازی‌هایی را طراحی کرد که بتوان با آن آموزش‌های مختلفی را به دانش آموزان ارائه کرد و هم زمان زمینه ی لذت و شادی آنها را فراهم آورد. یقین دارم نوآموزان در وقت استفاده از این وسایل ساده برای بازی با دوستان خود، قطعاً خلاقیت‌هایی را از خود نشان می‌دهند که یکی از بهترین دلایل جذابیت این بخش است.”

وی درباره دستاوردهای این کارگاه نیز در پایان افزود: “یکی از چیزهایی که من از این کارگاه یاد گرفتم این بود که با وسایل ساده و  دم دستی، با کمی خلاقیت ‌می توان بازی‌هایی طراحی کرد که در کنار شادی و لذت، مفاهیم مختلف را به کودکان آموزش دهد.
همچنین آموختم که می‌توان با یک وسیله ساده، مثل حلقه، بازی‌های گوناگون و متفاوتی را طراحی کرد؛ بازی‌هایی که هر چند در نوع اجرا و اهداف متفاوتند ولی در ایجاد شور و شوق و نشاط در بچه‌ها مشترکند.شاید در قدم‌های بعدی بتوان این فرصت را به بچه‌ها داد تا خود آنها نیز با این وسایل ساده، بازی‌های دیگری را طراحی کنند و در کلاس به اجرا بگذارند. مهم‌تر اینکه، یاد گرفتم قبل از انجام هر بازی، باید هدف آن مشخص و نحوه ی ارزیابی اش معلوم باشد تا در پایان کار، ببینیم به هدف رسیده‌ایم یا نه؟!”

تقویت نگاه به دنیای اطراف، از مسیر تولید کاردستی با دورریختنی‌ها

برای ساخت کاردستی بهتر است از وسایل ساده و در دسترس نوآموزان استفاده کرد و یک مربی توانا بهتر است در وهله نخست به کودکان این فرصت را بدهد تا از طریق دیدن اطراف خود، وسیله مورد نیاز را شناسایی و برای کاردستی انتخاب کند.

لیلا کاظم زاده مربی پیش‌دبستانی از نجف‌آباد استان اصفهان که ۱۲ سال تجربه کار در این زمینه دارد با بیان این مطلب گفت: “به بچه‌ها باید فرصت بدهید تا در نگاه اول اطراف خود را با دقت جستجو کنند و از بین ابزارها و وسایل موجود و حتی مواد دورریختنی، چیزی را برای ساخت کاردستی با راهنمایی مربی انتخاب کنند. مربی در اینجا می‌تواند به کودک در قالب یک سؤال پیشنهاد بدهد. برای مثال از او بپرسد با استفاده از چوب بستنی چه چیزهایی می‌توان درست کرد. آنگاه در این رابطه او را هدایت کند تا به یک مسیر صحیح برای استفاده از آن برسد. مزیت این کار آن است که بچه‌ها در ادامه فعالیت‌های خود به محیط اطراف با دقت بیشتری نگاه می‌کنند تا از بین ابزارها، وسایل و حتی دور ریختنی‌ها، چیزهایی را برای ساخت کاردستی در نظر بگیرند و این حس را پیدا کنند که هر دورریختنی بی‌مصرف و غیرقابل استفاده نیست.”

این مربی در ادامه گفت: “برای مثال دگمه، بطری‌های یک بار مصرف، سنگ، نخ و كاموا، کارتن‌های بی استفاده، شانه تخم مرغ یا حتی رول‌های خالی دستمال کاغذی هم مي‌تواند قابل استفاده برای این کار باشد. حبوبات خشک، برگ درختان یا تکه‌های پارچه هم با هدایت و راهنمایی مربی برای بچه‌ها قابل استفاده است.”

این مربی درباره تمایل کودکان به ساخت کاردستی افزود: “شادترین لحظه کودکان، زمانی است که حس می کنند کار مهمی انجام می‌دهند و ساخت کاردستی یک کار مهم از نظر آنها محسوب می‌شود و این موضوع کمک می‌کند تا عزت نفس و حس استقلال کودک تقویت شود. آنها در این فرصت و با استفاده از این قالب یاد می‌گیرند که چگونه از وسایل مختلف برای کاردستی استفاده کنند. کودکان با استفاده از مواد مختلف و وسایل گوناگون با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می‌کنند. درست کردن یک ماسک برای بازی و نمایش از مقوا و رنگ‌آمیزی کردن آن برای بچه‌ها جالب و جذاب است.”

لیلا کاظم زاده که مدرک کارشناسی مدیریت خانواده دارد در ادامه یادآور شد: “یک مربی می‌تواند به جز کاغذ رنگی و یا مقوا، از برگ درختان هم برای کاردستی استفاده کند. استفاده از انواع بطری پلاستیکی و انواع چوب هم برای کودکان جذابیت دارد و همین موارد سبب می‌شود تا کنجکاوی بچه‌ها نسبت به دنیای اطرافشان هر روز بیشتر و بیشتر شود و این تصور را نداشته باشند که ساخت کاردستی فقط باید با کاغذ انجام شود.”

او سپس افزود: “کاردستی یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که کودک را در مسیر ساختن قرار می‌دهد. زیرا کاردستی به رشد جسمانی، قدرت و توانایی کنترل عضلات نیز کمک کرده و هماهنگی لازم را بین حواس پنجگانه ایجاد می‌کند. همچنین قوه‌ تجزیه و تحلیل مغز را نیز به کار می‌گیرد. برای ساختن کاردستی بهتر است، وسایل ساده را در دسترس کودکان قرار دهیم. یک مربی باید حواسش به بچه‌ها باشد، به ویژه زمانی که به آنان ابزارهایی مانند قیچی برای کار می‌دهد.”

کاظم زاده در پایان گفت: “یکی از هیجان‌انگیزترین مراحل رشد کودک، شناخت رنگ و ترکیب کردن آنها با هم و تولید یک رنگ تازه است. او از این تغییرات لذت می‌برد. همچنین بازی با خمیر و تولید شکل‌های مختلف، ضمن بالابردن خلاقیت بچه‌ها، به آنان‌ به خاطر این توانمندی احساس باارزش بودن می‌دهد.”