بازی‌ها سرشار از موقعیت یادگیری هستند

بازی، کار و شغل طبیعی کودکان  است؛ به همین جهت و برخلاف تصور و پندار برخی بزرگسالان، بازی‌ِ کودکان پر از  معنا، مفهوم و سرشار از موقعیت‌های یادگیری است. بنابراین در اهمیت بهره‌گیری از بازی‌ها این دلیل کافی است که  باید با زبان خود کودک به او‌ آموخت.

مرجان زارع، کارشناس نقاشی و مربی کودکان با بیان این مطلب گفت: “بازی‌ها سرشار از موقعیت‌های یادگیری هستند و کودک صبح که از جا برمی‌خیزد در ذهنش این است که امروز چه بازی باید بکنم. ما خودمان هم که خاطرات‌مان را مرور می‌کنیم، یاد بازی‌های سنتی می‌افتیم که برای نسل ما شیرین و جذاب بود و شیرینی این نوع بازی‌ها مانند خاله‌بازی، هفت سنگ، حتی کش بازی و … همچنان در یادمان هست و تمام این بازی‌ها، به نوعی یادگیری مهارت “در اجتماع زیستن” بود. این نوع نقش بازی کردن در واقع همان نقش مادر یا پدر را تمرین کردن بود.”

این کارشناس ارشد پژوهش هنر و همکار مجتمع آموزشی حضرت جوادالائمه(ع) یزد که از بسته “من می‌دانم من می‌توانم” در پیش‌دبستانی بهره می‌برند در ادامه افزود: “به نوبت بازی کردن در اصل تمرین صبوری، حل مسئله در گروه و تعامل و همکاری بین کودکان بوده و هست. این بازی‌ها، بازی‌هایی بود که به قولی سینه به سینه به نسل‌های بعد رسیده بود. این نوع بازی‌ها در دهه‌های گذشته در بین خانواده‌ها و بچه‌ها جایگاه ویژه‌ای داشت اما امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی و رواج تک فرزندی در خانواده‌ها کمرنگ شده است. گرچه طی چند سال اخیر و توجه به نقش مؤثر بازی‌ها در یادگیری، به بازی‌ها اهمیت بیشتری داده می‌شود.”

وی که ویراستار و سردبیر نشریه “مدرسه ما” نیز هست در پاسخ به این پرسش که چه نوع بازی‌هایی بیشترین تأثیر یادگیری و تربیتی را بر روی کودکان پیش‌دبستانی دارند یادآور شد: “به نظرم بازی‌هایی که در وهله اول بتواند بچه‌ها را جذب کند و از همان ابتدا نه چندان سخت طراحی شود که کودک احساس ناتوانی کند و نه آنقدر آسان باشد که کودک رغبتی به انجام آن نشان ندهد، مورد توجه نوآموزان است. به ویژه آنکه جمع بیشتری از بچه‌ها بتوانند در این فعالیت شرکت کنند. در وهله بعدی آن بازی مورد توجه است که چند مرحله‌ای باشد و محتوای یادگیری را در لایه‌های عمیق‌تر در ذهن کودک نهادینه کند. همچنین مربیان باید توجه داشته باشند که بازی‌های چند مرحله‌ای از آسان به پیچیده ترتیب‌بندی شود. اما به طور کلی بازی باید روان باشد و کودک احساس اجبار و تحمیل نکند و روح کودکانه در آن حفظ شده باشد.“

مرجان زارع در پاسخ به این پرسش که شما در مدرسه و محیط‌های پیش‌دبستانی اصولاً چگونه بازی‌های آموزشی را طراحی می‌کنید تا بتواند تمام جنبه‌های رشد کودکان را پوشش دهد نیز گفت: “در این مورد باید تفاوت‌های هوشی و نوع یادگیری بچه‌ها را در کلاس سنجید تا بتوان بازی جامعی نوشت. طراحی بازی با در نظر گرفتن تمام جنبه‌های رشد، کار بسیار دشواری است اما در عین حال لازم است.”

 وی در پایان اضافه کرد: “توصیه ما به والدین برای انجام بازی‌های کودکان در منزل این گونه است که خیلی دنبال اسباب‌بازی‌های گران قیمت و اسباب بازی‌هایی که کودک را به انفعال می‌کشد نباشند. نکته بعدی مربوط به یکی از تجربیات خود من به عنوان والد این است که  به یاد دارم پسرم چهار دست و پا سراغ کابینت‌هایی می‌رفت که سبدهای زیادی داشت  و آنها را روی هم می‌چید و بعد کم کم یاد گرفت که با ضربه آن‌ها را بیاندازد و خودش از این اتفاق خوشش می‌آمد و مدام تکرار می‌کرد. حتی همین تکرار برای بچه‌ها لذت بخش است. در پرانتز بگویم که شاید یکی از ملاک‌ها برای بازی خوب همین است که اگر بارها هم آن را تکرار کردیم برای کودک ملال آور نباشد و بتوان آن را یک بازی سرخوشانه نامید. نکته جالب ماجرا اینجا بود که بدون اینکه من برایش توضیحی داده باشم، خودش این حرکات را انجام می‌داد و از آن لذت می‌برد. بنابراین آموختم که خود بچه‌ها بازی‌سازهای خوبی هستند، فقط کافی است محیط را با وسایل و ابزار هدفمند غنی کنیم. بسیاری از دورریختنی‌ها می‌توانند در ایجاد یک محیط غنی کمک کننده باشد.
همچنین والدین باید حواسشان به محیط طبیعت نیز باشد و آن را فراموش نکنند. بازی با نور و سایه و همچنین بازی با برگ‌های پاییزی و ساخت شکل‌های مختلف نیز برای بچه‌ها جالب و جذاب است. علاوه بر این والدین می‌توانند از اینترنت نیز استفاده کرده و بازی‌های سالم و مفید مرتبط با کودکان را یاد گرفته و برای بچه‌ها ارائه کنند.”