وقتی آزمایش‌های ساده، دانشمندانی کوچک می‌سازند!

وقتی کودکی با چشمانی گرد شده از شگفتی، به حباب‌های رنگی یک واکنش شیمیایی خیره شده است، این‌جا تنها یک آزمایش ساده انجام نشده، بلکه نخستین گام در مسیر تبدیلِ “چرا؟”های کودکانه به کشف‌های بزرگِ فردا رخ داده است.

حمیده آخوندا مدیر پیش دبستانی و دبستان پسرانه حضرت جوادالائمه شهر یزد در باره اهمیت فعالیت‌های آزمایش‌های علمی برای ای نوآموزان با بیان این مطلب گفت: “مربیان خوش ذوق و توانا می‌توانند با کف‌های جوشان، تخم‌مرغ‌های شناور، یا رنگ‌های رقصان، نه تنها علم را به پیش‌دبستانی‌ها با زبانی جذاب آموزش بدهند، بلکه جرقه‌ای از عشق به یادگیری را در دل آنان روشن می‌کنند و داستانِ آزمایشگاه‌های کوچک کاری می‌کند که دنیا را برای کودکان تغییر می‌دهد. کودکان با انگشتانی که هنوز بوی رنگ می‌دهند، به جای حفظ کردن فرمول‌ها، دنیا را با “لمس، مشاهده و تجربه” می‌آموزند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد آزمایش‌های عملی، درک علمی کودکان را تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. وقتی آنان می‌بینند چگونه سرکه و جوش‌شیرین “آتشفشان” می‌سازند، یا رنگ‌ها در شیر چگونه می‌رقصند، علم از یک مفهوم انتزاعی به بازیِ محبوبشان تبدیل می‌شود.”

حمیده آخوندا که از سال‌ها تجربه فعالیت با نوآموزان پیش‌دبستانی و کودکان نیز برخوردار است در ادامه افزود: “یک آزمایش ساده مانند “واکنش شیمیایی خشم” (ترکیب سرکه و جوش‌شیرین)، تنها تولید کف نمی‌کند؛ بلکه به کودکان می‌آموزد:
– “پرسشگری: چرا حباب درست شد؟”
– “تحلیل: اگر بیشتر سرکه بریزیم چه می‌شود؟”
– “کنترل هیجان: همان‌طور که می‌توان واکنش شیمیایی را آرام کرد، می‌توان خشم را نیز با تنفس عمیق مدیریت کرد!”
لذا این‌ها پایه‌های “تفکر انتقادی و هوش هیجانی” هستند که در آینده به آنان کمک می‌کنند نه تنها دانشمند، که انسانی خلاق و تاب‌آور باشند.”

وی که دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت و روان شناسی آموزش است در باره معیارهای یک آزمایشِ جادویی نیز یادآور می‌شود: “مربیان پیش‌دبستانی، آزمایش‌ها را بر اساس این اصول انتخاب می‌کنند:
– ایمنی: استفاده از مواد غیرسمی مانند رنگ خوراکی.
– شگفتی: تغییر رنگ ناگهانی یا صدای فشفشه‌ای ملایم.
– تکرارپذیری: کودکان بتوانند آن را در خانه با والدین تکرار کنند.
– تلفیق با زندگی: مانند آزمایش “رشد لوبیا در پنبه” که مفهوم صبر و مراقبت را می‌آموزد.”

وی که از سال‌ها تجربه و فعالیت با نوآموزان در مدرسه برخوردار است خطاب به همکاران پیش‌دبستانی خود می‌گوید: “یک مربی باید بتواند گاهی جلسه آزمایشگاه خود را لبریز از هیجان کند. ما در مدرسه خودمان، در برنامه‌ “دانشمند کوچک”، با ایجاد ایستگاه‌های گردشی کودکان را در موقعیت آزمایش‌های متعدد قرار می‌دهیم تا نکات مختلفی را تجربه کنند. در یکی از این ایستگاه‌ها، آنان با دیدن انفجار رنگ‌ها در شیر (با افزودن رنگ خوراکی و مایع ظرفشویی)، نه تنها با مفهوم چگالی آشنا شدند، بلکه یاد گرفتند چگونه زیبایی در تنوع است.”
این مربی باتجربه می‌گوید: “وقتی یکی از بچه‌ها فریاد زد ‘من دارم دنیا رو می‌سازم! ، فهمیدم علم را به روح او تزریق کرده‌ام.”

وی در پایان اهمیت ایمن بودن را یادآور شد و گفت: “رعایت نکات ایمنی مانند استفاده از عینک‌های پلاستیکی و نظارت دائمی مربی، باعث می‌شود هر آزمایش به خاطره‌ای شیرین تبدیل شود. همان‌طور که ماری کوری گفته است: “در زندگی از چیزی نترسید، فقط آن را درک کنید.” و این دقیقاً همان چیزی است که کودکان در این آزمایش‌ها می‌آموزند: “کنجکاوی بی‌خطر، شروعی برای اکتشافات بی‌پایان است.” امروز، این یک بطری جوشان است؛ فردا شاید همان کودک، دارویی برای بیماری‌ها کشف کند. آزمایش‌های علمی پیش‌دبستانی، تنها شادیِ لحظه‌ای نیستند، بلکه بذرهایی هستند که در ذهن کودکان کاشته می‌شوند تا در آینده، به درختانِ دانایی تبدیل شوند. پس دفعه‌ بعد که دیدید کودکی با دقت به ریختن نمک روی تکه‌های یخ نگاه می‌کند، بدانید که شاید در حال تماشای نخستین گام‌های یک نابغه‌ی آینده است! یادمان باشدکشف، موهبتی است که هر کودک سزاوار آن است؛ حتی اگر از یک حباب آغاز شود.”