دست برتری یعنی ترجیح دادن استفاده از یک دست به جای دست دیگر و معمولاً در سه سالگی آشکار میشود. از آنجا که نیمکره چپ مغز که سمت راست بدن را کنترل میکند، معمولاً برتر است، بیشتر مردم راست دست هستند. در اشخاصی که مغزشان تقارن بیشتری دارد، معمولاً نیمکره راست برتری دارد و موجب چپ دستی آنها میشود.
دست برتری همواره قطعی و مشخص نیست، همه مردم همیشه یک دست را بر دست دیگر ترجیح نمیدهند و دست برتری در مورد کارهای مختلف متفاوت است. احتمال چپ دست بودن پسرها بیشتر از دخترها است.
دست برتری ارثی است یا اکتسابی؟
این پرسش همواره بحث برانگیز و مورد اختلاف بوده است. نظریهای جدید وجود یک ژن را عامل راست دستی میداند. بر اساس این نظریه کسانی که این ژن را از یک یا هر دو والد خود به ارث میبرند، یعنی حدود ۸۲ درصد جمعیت جهان، راست دست هستند.
کسانی که ژن مذکور را به ارث نمیبرند کماکان از شانس ۵۰-۵۰ برای راست دستی برخوردارند، در غیر این صورت چپ دست یا دو سو توان خواهند بود.
تصادفی بودن دست برتری در کسانی که این ژن را به ارث نمیبرند تبیین میکند که چرا برخی دوقلوهای یک تخمکی دست برتری متفاوت دارند و همچنین چرا ۸ درصد کودکانی که دو والد راست دست دارند، چپ دست میشوند. این نظریه نسبت فرزندان چپ دست را در نمونهای شامل سه نسل از خانوادهها که به وسیله آگهی انتخاب شده بودند به دقت پیش بینی کرد.
برای کودک ، بین سه تا پنج سالگی سالهای مهمی از نظر چپ دست یا راست دست شدن است. در این مدت کودک رفته رفته از یکی از دستها بیشتر استفاده میکند. اگر کودک را به حال خود رها کنیم، ممکن است خودبهخود راست دست شود، ولی این امکان وجود دارد که وی عادت به چپ دستی بکند. پس بهتر است که راست دستی یا چپ دستی فرزند خود را مشخص کنیم.
این برتریها تقریباً در تمام اندامهای بدن کودک دیده میشود. با انجام فعالیتهای مشابه فعالیتهای زیر برتری هر کدام از اندامهای کودک را متوجه خواهید شد:
- یک توپ در فاصله دو یا سه متری کودک قرار دهید و از او بخواهید بدود و توپ را شوت کند. پایی را که کودک برای شوت کردن استفاده میکند، پای برتر است. یا از او بخواهید برایتان لیلی کند پای برتر پایی است که کودک بر زمین میگذارد.
- کاغذ یا مقوایی را به شکل یک لوله به قطر نیم تا یک سانتیمتری درست کنید و به کودک بدهید تا از داخل سوراخ آن یک هدف ریز را نگاه کند. چشمی را که کودک مورد استفاده قرار داده است چشم برتر وی است.
- ساعت مچیتان را به وی بدهید تا امتحان کند که صدای آن را میشنود یا خیر. از هر گوشی که استفاده کرد، گوش برتر وی است.
- نخ و سوزن پلاستیکی به وی بدهید تا نخ را از داخل سوزن عبور دهد با هر دستی که نخ را از سوراخ سوزن رد کند، دست برتر وی است.
دست برتری – بخش اول
دست برتری – بخش دوم