کاردستی

کاردستی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که در آن افراد با استفاده از وسایل ساده و در دسترس، مانند کاغذ، مقوا، پارچه، چوب، دکمه، نخ و …، چیزی را با دست خود می‌سازند. این فعالیت‌ها معمولاً به هدف ایجاد آثار هنری، تزئینی یا آموزشی انجام می‌شوند.

ساختن کاردستی یکی از فعالیت‌های خلاقانه و آموزش‌های مهم برای کودکان پیش دبستانی است. این فعالیت نه تنها یک سرگرمی لذت بخش برای کودکان محسوب می‌شود، بلکه تأثیرات مثبت زیادی بر رشد شناختی، جسمی، اجتماعی و عاطفی آن‌ها دارد. ساختن کاردستی سبب تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف دست‌ها و انگشت‌ها می‌شود که بعدها در فعالیت‌های دقیق مثل نوشتن نقش اساسی دارد. برای ساختن کاردستی کودکان نیاز به هماهنگی بین دست‌ها و چشم‌های خود دارند که در آموزش‌های بعدی کودک نقش کلیدی دارد. کاردستی به کودک اجازه می‌دهد تا خلاقیت خود را به کار گیرد و با کمک تخیل برای ساخت طرح‌های جدید اقدام کند. کاردستی یک فرم از هنر است که به کودکان امکان می‌دهد تا احساسات و افکار خود را از طریق آثار هنری بیان کنند. ساختن کاردستی سبب احساس موفقیت و تشویق به خود ابرازگری در کودکان می‌شود. ساختن کاردستی به صورت گروهی کودکان را به همکاری با یکدیگر تشویق می‌کند و سبب می‌شود مهارت‌های ارتباطی و گوش دادن به دیگران و همکاری در جهت رسیدن به یک هدف مشترک را یاد بگیرند. همچنین کودکان از طریق این فعالیت یاد می‌گیرند که چگونه با صبر و تحمل یک کار را به پایان برسانند. ساختن کاردستی نیازمند این است که کودکان ایده‌های خود را ابتدا در ذهن خود تصور کنند و سپس آن را به صورت عملی پیاده کنند که این فرایند به بهبود هماهنگی بین فکر و عمل کمک می‌کند.

توصیه‌هایی برای والدین و مربیان:

مواد کاردستی باید ایمن و متناسب با سن کودک باشد و نباید هیچ نوع خطری برای جسم و روان کودک داشته باشد. به کودکان اجازه دهید تا با استفاده از تخیل خود ایده‌های مختلفی را امتحان کنند و خلاقیت خود را به کار بگیرند. این امر باعث افزایش اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود. محیط شاد و بدون قضاوت فراهم کنید تا کودکان احساس کنند که می‌توانند بدون ترس از اشتباه کردن به خلق آثار خود بپردازند. آن‌ها را تشویق کنید تا پروژه‌های کاردستی خود را به پایان برسانند تا احساس مسئولیت در آن‌ها بهتر رشد کند. همکاری والدین و مربیان در ساختن انواع کاردستی می‌تواند احساس حمایت نزدیک کودک با بزرگسالان را شکل دهد و این تعامل می‌تواند فرصتی برای آموزش و تبادل ایده‌ها بین بزرگسالان و کودکان باشد.

قصه

قصه یا داستان به روایت‌هایی اطلاق می‌شود که برای انتقال مفاهیم و تجربه یا سرگرمی به کار می‌روند اما تفاوت‌ها و شباهت‌هایی نیز با هم دارند.

قصه‌گویی نقش بسیار مهمی در آموزش و پرورش کودکان پیش دبستانی ایفا می‌کند. این فعالیت نه تنها به توسعه مهارت‌های زبانی و شناختی کودک کمک می‌کند بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر رشد عاطفی-اجتماعی و تخیل آن‌ها دارد. قصه‌ها کودکان را با کلمات جدید و ساختارهای زبانی متنوع آشنا می‌کنند. گوش دادن به قصه‌ها باعث می‌شود که کودکان به تدریج دایره واژگان خود را افزایش دهند. همچنین قصه مهارت‌های زبانی مانند تلفظ، دستور زبان، فهم معنای کلمات را تقویت می کند. قصه کودک را به دنیای خیالی و ناشناخته می‌برد که در آنجا می‌تواند تخیل کودک را تقویت کند. بسیاری از قصه‌ها حاوی پیام‌ها و درس‌های اخلاقی هستند که به کودکان کمک می‌کنند تفاوت بین خوب و بد، درست و نادرست و ارزش‌های اجتماعی مثل دوستی، همکاری و احترام را درک کند. در واقع قصه به عنوان ابزار آموزشی غیر مستقیم می‌تواند رفتارهای مثبت را به کودک آموزش دهد. شنیدن و دنبال کردن یک قصه به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های شناختی خود را تقویت کند زیرا مجبور است به جزئیات داستان توجه کند، توالی وقایع را به خاطر بسپارد و نتیجه‌گیری کند. قصه‌گویی باعث می‌شود که کودکان به دقت گوش دهند و تمرکز کنند تا مفهوم داستان را درک کنند، در نتیجه ابزار مناسبی برای کمک به یادگیری کودک است. قصه‌گویی سبب تقویت رابطه عاطفی بین والدین کودکان و مربیان می‌شود و احساس امنیت و حمایت را در کودک به وجود می‌آورد. قصه‌هایی که حاوی چالش‌هایی برای شخصیت‌های داستان هستند به کودکان کمک می‌کنند که از طریق فکر کردن و همزادپنداری با آن شخصیت‌ها، راه‌حل‌های ممکن و مناسب را پیدا کنند، در نتیجه مهارت تفکر انتقادی و حل مسئله را تمرین می‌کنند.

انواع گوناگونی از قصه‌ها برای کودکان ۴ تا ۶ ساله مناسب است. کودکان در این سن علاقه زیادی به داستان‌های تخیلی و فانتزی دارند که آنها را به دنیای جادویی و خیالی می‌برند. مثلاً داستان‌هایی که در آن‌ها حیوانات صحبت می‌کنند، اشیا جان دارند یا جادوگر وجود دارند. قصه‌هایی که حاوی درس‌های اخلاقی هستند مانند داستان‌هایی درباره دوستی، همکاری، صداقت و احترام برای این گروه سنی مناسب است.

قصه‌های سنتی و عامیانه که از نسل‌های گذشته به ارث رسیدند و می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با فرهنگ و تاریخ جامعه خود آشنا شوند. این قصه‌ها معمولاً ساده و قابل فهم هستند و شامل پیام‌های فرهنگی و اجتماعی مهمی هستند.

داستان‌هایی که در آن‌ها شخصیت‌ها به ماجراجویی‌های هیجان‌انگیز می‌پردازند و با چالش‌های مختلف روبرو می‌شوند برای کودکان جذاب هستند. این نوع قصه‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های حل مسئله و تفکر خلاق خود را افزایش دهند. قصه‌های طنز و خنده‌دار که باعث شادی و خنده کودکان می‌شوند برای این سنین بسیار مناسب است. قصه علاوه بر این‌که به کودک کمک می‌کند تا احساسات مثبت و شادی را تجربه کند کمک می‌کند مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت ‌کند. قصه‌های تعاملی که از کودک می‌خواهد تا در طول داستان پاسخ دهد، تکرار کند، تصمیم بگیرد نیز می‌تواند به تقویت مهارت‌های شنیداری، تمرکز و مشارکت آن‌ها کمک ‌کند. این نوع قصه‌ها کودکان را فعالانه در داستان درگیر می‌کنند و تجربه لذت بخشی را برای آن‌ها فراهم می‌کند.

نقاشی

نقاشی هنر بصری است که در آن با استفاده از ابزارها و مواد مختلف تصاویر یا طرح‌هایی بر روی سطوحی مانند کاغذ، بوم، دیوار یا هر سطح دیگری ایجاد می‌شود این هنر یکی از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین روش‌های بیان احساسات و تخیل و خلاقیت انسان است.

در کودکان ۴ تا ۶ سال مهارت نقاشی معمولاً در سطح ابتدایی و بر اساس مراحل طبیعی رشد است. در این سن کودکان معمولاً به سمت تجسم و نمایش دنیای خود در نقاشی‌ها گرایش دارند، هرچند این نقاشی‌ها هنوز خیلی واقع‌گرا و دقیق نیستند. به طور کلی توانایی‌های نقاشی کودکان در این سن باید در حد زیر باشد:

کودک ۴ تا ۶ ساله می‌تواند اشکال ساده‌ای مثل دایره، مربع و خطوط مستقیم را ترسیم کند. ممکن است با ترسیم آدمک‌های ساده که شامل دایره برای سر و خطوط برای بدن و دست و پاها است، شروع کند. در این سن کودکان شروع به شناختن و استفاده از رنگ‌ها می‌کنند و رنگ‌های مختلفی را برای نقاشی خود انتخاب می‌کنند که ممکن است با واقعیت هماهنگ نباشد. کودکان اغلب نقاشی‌هایی می‌کشند که داستان‌ها یا خیال پردازی‌های خود را در آن‌ها بیان می‌کنند. در ۵ تا ۶ سالگی کودکان شروع به اضافه کردن جزئیات ابتدایی به نقاشی‌های خود می‌کنند مانند چشم‌ها، دهان، موها. کودکان در این سن نقاشی‌های خود را در محدوده صفحه کاغذ نگه می‌دارند و کم کم شروع به یادگیری مفاهیم بالا و پایین و چپ و راست بر روی کاغذ می‌کند. هدف از نقاشی کشیدن در این سن تشویق به خلاقیت و بیان احساسات است نه دستیابی به دقت و واقع‌گرایی. در کشیدن نقاشی‌ها هر کودک با توجه به علایق و استعدادهای خود ممکن است در سطح متفاوتی از مهارت باشد و این کاملاً طبیعی است.

توصیه‌هایی به مربیان و والدین و مربیان:

والدین و مربیان می‌توانند ابزارهای مختلفی مانند مداد رنگی، آبرنگ، پاستل و کاغذهای مختلف را در اختیار کودک قرار دهند. این تنوع به کودکان کمک می‌کند تا با مواد و تکنیک‌های مختلف آشنا شوند و خلاقیت خود را بروز دهند. کودکان را تشویق کنید که بدون محدودیت از رنگ‌ها و اشکال مختلف استفاده کنند. هر تلاشی را که کودک در نقاشی انجام می‌دهد تحسین کنید تا به او انگیزه دهید که آثار جدیدی خلق کند و بر فرایند و تلاش تمرکز کنید نه نتیجه نهایی. شرایطی را برای کودک به وجود بیاورید تا بتوانند به صورت گروهی نقاشی کنند و ایده‌های جدیدی از سایرین دریافت کنند. کودکان را تشویق کنید تا از محیط اطراف خود مثل خانه، خانواده یا حیوانات خانگی نقاشی بکشند. برای کودک داستان‌های مختلفی بخوانید او را تشویق کنید تا تصاویر داستان‌ها را نقاشی کند. مهم است که کودک احساس نکند که نقاشی‌هایش باید کامل و دقیق باشد پس او را قضاوت نکنید و از مقایسه کردن او با دیگران خودداری کنید. بدون اینکه فشار زیادی به کودک بیاورید می‌توانید مفاهیم ابتدایی مثل رنگ‌ها و نحوه ترکیب آن‌ها را به او آموزش دهید. نقاشی‌های کودک را در خانه یا کلاس به نمایش بگذارید تا به او احساس ارزشمندی و افتخار دهید و انگیزه بیشتری برای ادامه نقاشی را در کودک او به وجود بیاورید.

ناخن جویدن

ناخن جویدن در کودکان یکی از رایج‌ترین عادات عصبی است که معمولاً در سنین کودکی اغلب از ۳ تا ۱۲ سالگی مشاهده می‌شود. این رفتار در اصطلاح روانشناسی اونیکوفژی نام دارد که به عمل ناخودآگاه یا آگاهانه کودک در جویدن یا کندن ناخن‌ها و گاهی پوست اطراف آن اشاره دارد.

ناخن جویدن در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. تغییرات محیطی مثل ورود به مدرسه جدید یا تولد خواهر یا برادرجدید و … یا تنش‌های روزمره می‌تواند سبب این عادت بشود. زمانی که کودک فعالیتی ندارد یا حوصله‌اش سر رفته ممکن است به این رفتار روی بیاورد. برخی از کودکان از بزرگترها یا همسالانی که ناخن می‌جوند تقلید می‌کنند. ناخن جویدن ممکن است برای کودک حس آرامش یا کاهش تنش ایجاد کند. در برخی از موارد این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تر مثل اضطراب جدایی باشد.

ناخن جویدن اثرات فیزیکی، اجتماعی و روانی مختلفی برای کودک به همراه دارد. مانند آسیب به ناخن‌ها و پوست اطراف آن و افزایش خطر عفونت به دلیل زخم‌های کوچک در اطراف ناخن و همچنین آسیب به دندان‌ها و لثه‌ها در صورت ادامه این رفتار. ممکن است باعث خجالت یا کاهش اعتماد به نفس در کودک شود به ویژه اگر توسط همسالان مورد توجه قرار بگیرد. در نهایت ادامه این رفتار می‌تواند نشان‌دهنده استرس یا اضطراب پنهان باشد که نیاز به توجه و یا حتی درمان دارد.

توصیه‌هایی برای والدین و مربیان:

در ابتدا بررسی کنید که آیا کودک در معرض استرس یا تغییرات محیطی قرار دارد؟ محیطی آرام و حمایتی برای کاهش اضطراب کودک فراهم کنید. کودک را با فعالیت‌های جذاب و خلاقانه مشغول کنید تا فرصت ناخن جویدن را نداشته باشد. به کودک کمک کنید تا از روش‌های دیگر برای کاهش استرس خود استفاده کند؛ مانند استفاده از توپ استرس. برای ترک ناخن جویدن پاداش‌های کوچکی برای او در نظر بگیرید. اگر این عادت با وجود تمام تلاش‌ها ادامه یافت از مشاوره روانشناس کودک استفاده کنید.

توجه و تمرکز

توجه، توانایی تمرکز ذهن کودک بر یک موضوع، شی یا فکر و در عین حال حذف هر فکر، ایده و احساس غیرمرتبط دیگر از ذهن است. تمرکز، در واقع توانایی داشتن یک توجه ثابت و تک بعدی به یک موضوع یا فعالیت است.

تمرکز حواس در کودکان پیش‌دبستانی هنوز در حال رشد است و به تدریج با تجربه کردن محیط و بالا رفتن سن تقویمی بهبود می‌یابد. در این مرحله از رشد کودکان تمایل دارند به سرعت از یک فعالیت به فعالیت دیگری بپردازند و ممکن است توجه و تمرکز طولانی مدت بر روی یک موضوع برایشان چالش برانگیز باشد. با این حال روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به پرورش و تقویت تمرکز حواس در کودکان پیش دبستانی کمک کند.

توصیه‌هایی برای والدین و مربیان:

داشتن یک برنامه منظم و قابل پیش‌بینی به کودکان کمک می‌کند تا بدانند که چه انتظاری از روزشان داشته باشند و این نظم و ثبات باعث کاهش استرس و افزایش تمرکزآن‌ها می‌شود. بازی‌هایی که نیاز به دقت و تمرکز دارند مانند پازل یا نقاشی با جزئیات می‌تواند تمرکز و توجه کودکان را تقویت کند. محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی برای فعالیت‌های کودک ایجاد کنید و عوامل مزاحم مثل تلویزیون و گوشی موبایل را به حداقل برسانید. چون کودکان نمی‌توانند برای مدت طولانی متمرکز بمانند. بنابراین استراحت‌های کوتاه بین فعالیت‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا انرژی و تمرکز خود را بازیابند. کودک را برای تمرکز روی یک فعالیت خاص تشویق کنید، این کار می‌تواند انگیزه بیشتری برای تکرار آن رفتار در کودک ایجاد کند. چالش‌هایی که کمی فراتر از توانایی‌های کودک هستند اما همچنان برایشان قابل دسترسی هستند می‌توانند انگیزه و تمرکز کودک را افزایش دهند، مانند بازی‌هایی مثل «چه چیزی تغییر کرده؟» که در آن کودک بتواند تفاوت دو تصویر را پیدا کند، در افزایش توجه و تمرکز کودک مؤثر است. به کودک در شناخت و مدیریت احساساتش کمک کنید. این کار می‌تواند سبب کاهش اضطراب و استرس او شود و تمرکزش را بهبود بخشد.